Veel mensen hebben gelijk een beeld voor zich als zij denken aan de naam ballonvis. Het beeld van een ronde vis met stekels zal iedereen ongetwijfeld bekend voorkomen. Maar wist je dat de ballonvis eigenlijk veel meer is dan dat? Veel mensen denken namelijk aan verschillende soorten vissen bij deze naam. Wat een ballonvis nu eigenlijk precies is, waar ze voorkomen en of ze nu echt giftig zijn lees je hier!
Wat is een ballonvis?
Laten we gelijk bij het begin beginnen. Een ballonvis is officieel namelijk geen naam voor een vis. Als wij denken aan een ballonvis is de kans namelijk groot dat we het eigenlijk over een kogelvis of egelvis hebben. Wat al helemaal niet helpt zijn andere namen die vaak naar dezelfde vissen verwijzen, zoals stekelvis en opblaasvis. De naam ballonvis komt van de reactie die deze vissen geven op gevaar. Dan blazen ze namelijk helemaal op tot ze rond zijn waardoor ze ook groter worden, precies wat er ook gebeurt wanneer je een ballon opblaast! De ballonvis doet dit door water op te zuigen, en hiermee kan hij roofvissen afschrikken.
De ballonvis en kogelvisachtigen
Zowel de kogelvis als de egelvis zijn onderdeel van de orde kogelvisachtigen. Dat draagt mogelijk nog meer bij aan de verwarring rondom de ballonvis. Veel van de vissen uit de orde kogelvisachtigen zijn helaas al uitgestorven. Wat vissen uit deze orde met elkaar gemeen hebben is dat zij ‘vastkakig’ zijn. Dit houdt in dat de bovenkaak en onderkaak met elkaar vergroeid zijn, hierdoor worden de dieren ook wel ‘papegaaibekken’ genoemd!
Op het lijf van de kogelvis zitten schubben die een soort pantser vormen, enkele soorten hebben op deze schubben ook nog stekels zitten. Het is dus goed om te weten dat niet al deze vissen opstaande stekels hebben. Het verschil tussen de verschillende soorten bespreken we hieronder.
Wat een kogelvis is
De kogelvis wordt dus vaak verward met de egelvis en vice versa. Dit komt waarschijnlijk doordat beide vissen omschreven kunnen worden als een ballonvis. Beide vissen kunnen zich namelijk vol zuigen met water waardoor ze rond en groter worden. Dit is erg handig om ze te beschermen tegen roofvissen. Beide de kogelvis en de egelvis zijn namelijk niet bepaald sterke zwemmers. Een kogelvis heeft geen stekels, in tegenstelling tot wat mensen vaak denken.
Wat een egelvis is
Een egelvis wordt in het buitenland vaak een porcupine fish genoemd. Dit maakt het waarschijnlijk ook gemakkelijker om de beide ballonvissen uit elkaar te houden. De egelvis heeft namelijk wél stekels. Dit geldt trouwens maar voor een paar soorten egelvissen, gezien daar ook een onderverdeling van is. De voornaamste bron van voedsel van een egelvis zijn zee-egels
De Ballon molly: een ander soort ballonvis
Tenslotte is er nog een ander soort vis dat vaak een ballonvis wordt genoemd. Dit is namelijk de Ballon molly. In tegenstelling tot de andere soorten vissen die hier genoemd worden, gaat het hier om een kleinere vissoort. Deze ballonvis wordt namelijk ook door Nederlandse visliefhebbers in aquaria gehouden. De ballon molly komt dan ook niet in het wild voor, maar enkel in deze aquaria. De reden dat deze vis ook een ballonvis wordt genoemd is niet omdat hij zichzelf opzet. Dit komt hier namelijk door het bolle lichaam van de vis.
Wat eet een ballonvis?
Een ballonvis, of puffer fish, eet voornamelijk ongewervelde dieren. Je kunt hierbij denken aan zeeslakken en sponzen. Daarnaast eten ballonvissen ook algen. Zoals met alle vissen het geval is, is er niet een soort kogelvis of egelvis. Er zijn dus weer verschillende soorten vissen binnen deze verdeling. Kleinere ballonvissen eten daarom voornamelijk algen. Grotere ballonvissen kunnen zelfs grotere schelpdieren eten zoals mossels. Dit is mede mogelijk door de sterke kaken die ze hebben, zoals eerder ook is besproken.
Waar komt de ballonvis voor?
De ballonvis komt in verschillende tropische en subtropische wateren voor. Dit geldt zowel voor de kogelvis als de egelvis. In Nederland zal je de ballonvis dus helaas niet in het wild zien. Dit komt doordat de ballonvis niet kan overleven in ons klimaat. De oceanen waar je de kogelvis en egelvis wél kunt vinden zijn de Indische, Atlantische en Stille oceaan. Het is daarbij goed om te weten dat je rond veel van deze plekken kunt duiken of snorkelen. Zo kun je deze prachtige vissen rond zien zwemmen in hun natuurlijke leefomgeving!
De ballonvis en het tropisch klimaat
Het tropisch klimaat waar de ballonvis voorkomt wordt gekenmerkt door warmte en vocht. Hierbij komt de temperatuur in de koudere maanden niet onder de 18 graden Celsius. Overdag kan het hier tot wel 30 graden Celsius zijn. De term subtropisch wordt tegenwoordig overigens vaak niet meer gebruikt. Dit duidt op een gebied waar het in de zomer wel typisch tropisch warm is. In de winter is het hier wél kouder dan 18 graden Celsius. Het is dan ook niet vreemd dat we de ballonvis niet in Nederland zien.
De ballonvis in gevangenschap
In veel dierenwinkels zijn ballonvissen te vinden in de aquaria. De vis is in deze winkels populair vanwege zijn opvallende uiterlijk en zijn bijzondere gedrag. De ballonvis is echter ondanks zijn populariteit geen gemakkelijke vis om te houden. Vanwege de eerder genoemde leefomgeving is het belangrijk om goed te voorzien in de water en voedingsbenodigdheden van de vis. Als de vis niet goed wordt verzorgd kan hij ziek worden. Ook moet je goed oppassen voor het gif van een ballonvis wanneer je deze gaat kopen, meer informatie over het gif vindt je in het volgende kopje.
Zijn ballonvissen of kogelvissen giftig?
Veel mensen denken dat ballonvissen giftig zijn of weten dit niet zeker. Zoals we al eerder zeiden is er een verschil tussen kogelvissen en egelvissen. De vis waar de meeste mensen aan denken als het over gif gaat is de kogelvis (de vis zónder de stekels dus). Voor de egelvissen geldt namelijk dat niet alle soorten giftig zijn. Ook hier zien we trouwens een overeenkomst tussen de beide soorten vissen. Het gaat bij deze ballonvissen hier in beide gevallen namelijk om hetzelfde gif: tetrodotoxine.
Tetrodotoxine en de kogelvis
Het lijkt in de eerste instantie nogal een mondvol: tetrodotoxine. De naam is afgeleid van de vissen orde die dit gif heeft. Beide de kogelvis en de egelvis vallen hier ook onder. Wat dit gif van de twee ballonvissen precies inhoudt en hoe het werkt bespreken we hier. Het is namelijk een zogeheten neurotoxine. ‘Neuro’ verwijst hierbij naar de hersenen. Wat er namelijk gebeurt met dit gif is dat het zenuwstelsel aantast. Het zorgt er in het kort voor dat je zenuwsignalen worden geblokkeerd.
Ballonvissen en dodelijk gif
Hoe het gif precies werkt en hoelang dit duurt kan verschillen per individu. De werking van het gif van de ballonvis kan zo snel als na een kwartier optreden. In andere gevallen kan dit zelfs 20 uur duren. Over het algemeen sterven mensen doordat ook de spieren die je nodig hebt om adem te halen verlammen. Wat bijdraagt aan de extreme gevaarlijkheid van dit gif van de ballonvis is dat er geen tegengif bekend is. Goed oppassen wanneer je deze vis tegenkomt dus!
De ballonvis en de oorsprong van tetrodotoxine
Opmerkelijk is dat het gif dat voorkomt in de kogelvis strikt gezien niet van de vis zelf afkomstig is. Het is namelijk het product van symbiose met een bacterie. Dit type gif is een van de gevaarlijkste in de wereld, het is namelijk al dodelijk in kleine hoeveelheden. Wat hierbij opmerkelijk is, is dat vergiftiging door deze stof door de kogelvis vaker voorkomt bij Japanse mensen. De reden hiervoor lees je verderop in dit artikel.
Dolfijnen en de ballonvis
Een ander opmerkelijk feitje over de ballonvis en de giftige stof die zij bij zich dragen heeft alles te maken met dolfijnen. Waar de giftige stof voor ons mensen namelijk erg dodelijk is, reageren dolfijnen hier blijkbaar anders op. Zo is er namelijk een verhaal waarbij dolfijnen opzettelijk in aanraking komen met kogelvissen. Het blijkt namelijk dat zij hier onder invloed van raken en dit dus doen voor een verdovend effect.
Ballonvis als lekkernij in Japan
Misschien had je er al eens van gehoord, maar kogelvis wordt in Japan gegeten als lekkernij. Dit gerecht wordt Fugu genoemd. Wat bijzonder is aan dit gerecht dat gemaakt wordt van de ballonvis, is dat het niet compleet veilig is. Over het algemeen overlijdt namelijk 10% van de eters alsnog aan de gevolgen van tetrodotoxine, het eerdergenoemde gif dat voorkomt in de ballonvis. Dit is dan ook de reden dat de handel en het eten van kogelvis in Nederland verboden is.
Ballonvis bereiden
De koks in Japan die dit gerecht maken moeten jaarlijks opnieuw examens afleggen. Zo kunnen zij bewijzen dat zij het gerecht veilig kunnen bereiden. Dat is erg belangrijk want het kleinste foutje kan dodelijke gevolgen hebben. Fugu wordt soms ook uitgesproken als ‘Fuku’ wat ‘geluk’ in het Japans betekent. Dat is dan ook niet vreemd omdat het eten en bereiden van de ballonvis wel om wat geluk vraagt!
Hoe fugu gemaakt wordt
De ballonvis wordt bereid door bepaalde organen te verwijderen die giftig zijn. Niet alle onderdelen van de ballonvis zijn dus giftig, en sommige delen zijn zelfs eetbaar. Hierbij is het wel belangrijk te onthouden dat de giftige delen van de vis verschillen per vissoort. Voor de soort kogelvis die in Japan gegeten wordt zijn dit onder andere de lever, galblaas, eierstokken en darmen. Het is is Japan ook gebruikelijk voor de kok om de eerste hap fugu te eten. Dit gebeurt waar de gasten bij zijn om ze gerust te stellen.
Apart kweken van kogelvis
Om zoveel mogelijk ongelukken te voorkomen is er inmiddels een alternatief gevonden. Kogelvis of ballonvis wordt tegenwoordig namelijk vaak apart gekweekt. Het grote voordeel hiervan is dat deze vissen zo gekweekt zijn dat zij dit gif niet bij zich dragen. Daarmee valt het gevaar van het eten van fugu weg en kan er veilig genoten worden van dit gerecht.
De prijs van ballonvis fugu
Zoals je je inmiddels misschien kan voorstellen, is fugu over het algemeen niet goedkoop. Onthoudt daarbij dat je dit altijd in een gecertificeerd restaurant moet doen die goed bekend staat. Naast de jaarlijkse examens die de koks afleggen, ondergaan zij namelijk ook nog eens een jarenlange training om dit gerecht te kunnen bereiden. De prijzen voor een stukje kogelvis beginnen rond de 200 euro.
Nu ben jij helemaal op de hoogte van alles over de ballonvis! Of je het graag op reis wilt eten laten we helemaal aan jou over.
